XΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ 103 Μαριάνθη Παπαγιάννη Γιατρός*, Πρόεδρος ΔΣ ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΑΝΤΟΧΗ: ΜΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΠΕΙΛΗ Ενώ στις αναπτυσσόμενες χώρες οι άνθρωποι πεθαίνουν επειδή δεν έχουν πρόσβαση στη σωστή αντιβιοτική θεραπεία, στον υπόλοιπο κόσμο η αντίσταση των βακτηρίων στα αντιβιοτικά αυξάνεται και προκαλεί ανησυχία. Μ ικροβιακή αντοχή είναι η ιδιότητα ενός μικροοργανισμού (π.χ. βακτηρίου, ιού ή παράσιτου) να αντιστέκεται στη δράση ενός αντιμικροβιακού παράγοντα και είναι αποτέλεσμα της προσαρμογής του μικροοργανισμού στο περιβάλλον του. Η χρήση αντιμικροβιακών παραγόντων (π.χ. αντιβιοτικών) αναγκάζει τους μικροοργανισμούς να προσαρμοστούν ή να πεθάνουν. Η μικροβιακή αντοχή μειώνει ή εξαλείφει την αποτελεσματικότητα του αντιβιοτικού να θεραπεύει τις λοιμώξεις που οφείλονται στον συγκεκριμένο μικροοργανισμό. Για τα βακτήρια, η μικροβιακή αντοχή είναι η ικανότητά τους να αντιστέκονται στη δράση ενός αντιβιοτικού. Τα βακτήρια θεωρούνται ανθεκτικά σε κάποιο αντιβιοτικό, όταν αυτό έχει χάσει την ικανότητά του να σκοτώνει τα βακτήρια ή να αναστέλλει την ανάπτυξή τους. Κατά τη χορήγηση ενός αντιβιοτικού επιβιώνουν τα ανθεκτικά βακτήρια τα οποία συνεχίζουν να αναπτύσσονται και να πολλαπλασιάζονται, προκαλώντας επιμονή της λοίμωξης, ακόμα και θάνατο. Οι δύο κυριότερες αιτίες της μικροβιακής αντοχής είναι η χρήση των αντιβιοτικών, η οποία συντελεί στην επιβίωση μικροοργανισμών που είναι ανθεκτικοί στα αντιβιοτικά και η διασπορά των πολυανθεκτικών βακτηρίων μεταξύ ανθρώπων, ζώων και περιβάλλοντος. Τα ανθεκτικά βακτήρια μπορούν να μεταδοθούν από ένα σε άλλα άτομα, ενώ η υψηλή κατανάλωση αντιβιοτικών σε έναν πληθυσμό ευνοεί ιδιαίτερα αυτή τη μετάδοση. Οι μικροοργανισμοί με αντοχή στα αντιμικροβιακά, συχνά ευθύνονται για λοιμώξεις που συνδέονται με την υγειονομική περίθαλψη, αλλά και για λοιμώξεις που προσβάλλουν ασθενείς εκτός νοσοκομείων, ενώ απαντώνται και στη φυσιολογική χλωρίδα υγιών ατόμων, στα οικόσιτα ζώα και στο περιβάλλον. Είναι, επίσης, υπεύθυνοι για λοιμώξεις και έχουν απομονωθεί σε ζώα παραγωγής τροφίμων και σε τρόφιμα. Η μικροβιακή αντοχή είναι ένα πρόβλημα παγκόσμιας εμβέλειας, το οποίο γίνεται ακόμα πιο πολύπλοκο καθώς ζώα, φυτά, άνθρωποι και μικροοργανισμοί μοιραζόμαστε τον ίδιο πλανήτη. Είναι όλο και πιο ξεκάθαρο τα τελευταία χρόνια πως η υγεία είναι μία για όλους και πώς οτιδήποτε συμβαίνει σε έναν πληθυσμό του οικοσυστήματος επηρεάζει και τους άλλους. Η μικροβιακή αντοχή αποτελεί απειλή για την ανθρωπότητα, παρόμοια με την κλιματική αλλαγή και την υπερθέρμανση του πλανήτη. Η επιστημονική προσέγγιση του θέματος ως «μία υγεία» τονίζει ότι η υγεία των ανθρώπων και των ζώων, καθώς και το περιβάλλον είναι αλληλένδετα μεταξύ τους. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στενά συνδεδεμένες με το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής είναι οι (ενδο)νοσοκομειακές λοιμώξεις, δηλαδή οι λοιμώξεις που συμβαίνουν στο νοσοκομείο. Η Ελλάδα είναι χώρα με υψηλό επιπολασμό νοσοκομειακών λοιμώξεων και χώρα ενδημική για τα πολυανθεκτικά μικρόβια, με ενδείξεις ότι η μικροβιακή αντοχή και το πρόβλημα των πολυανθεκτικών μικροβίων αυξάνεται. Σύμφωνα με μελέτες, το 9% των νοσηλευόμενων ασθενών σε κοινό θάλαμο και το 30% των ασθενών στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, 120.000 ασθενείς ετησίως, προσβάλλεται από νοσοκομειακή λοίμωξη. Οι λοιμώξεις αναπνευστικού, οι βακτηριαιμίες και οι διαδοχικές ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις διπλασιάζουν τον κίνδυνο θανάτου σε νοσηλευόμενους ασθενείς. ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΏΠΙΣΗ Η σύγχρονη ιατρική στηρίζεται στη διαθεσιμότητα αποτελεσματικών αντιβιοτικών. Χωρίς αυτά δεν θα υπήρχε η δυνατότητα της νοσηλείας σε μονάδες εντατικής παρακολούθησης, η μεταμόσχευση οργάνων, η χημειοθεραπεία, η φροντίδα των τραυμάτων πολέμου, η φροντίδα πρόωρων νεογνών ή ακόμα και οι κοινές χειρουργικές επεμβάσεις. Για να είναι όμως αποτελεσματικά τα αντιβιοτικά θα πρέπει να γίνεται συνετή χρήση (μόνο όταν χρειάζεται, με ιατρική συνταγή, σωστή δοσολογία και διάρκεια χορήγησης). Και θα πρέπει να υπάρχουν μέτρα πρόληψης και υγιεινής για τον έλεγχο της διασποράς των ανθεκτικών βακτηρίων κυρίως στα νοσοκομεία αλλά και στην κοινότητα μετάδοσης, συμπεριλαμβανομένης της καλύτερης υγιεινής των χεριών, της απομόνωσης των ασθενών κ.ά. * Η Μαριάνθη Παπαγιάννη είναι ειδική παθολόγος, υποψήφια Διδακτόρισσα στον τομέα της πρόληψης και ελέγχου ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων στο ΑΠΘ. 19
20 Publizr Home